Završeno uzorkovanјe površinskih voda
Cilј ovakvog ispitivanja je da se omogući dugoročno održivo upravlјanje vodama na osnovu „visokog nivoa“ zaštite svih površinskih voda, ( tako da se postigne dobar status voda i da se na taj način spreči dalјe pogoršanje statusa.)
“Dobar status” vodnog tela površinskih voda ostvaren je kada su oba njegova statusa, ekološki i hemijski, ocenjeni najmanje kao "dobar".
Procena ekološkog statusa/potencijala vrši se na osnovu bioloških elemenata kvaliteta, fizičko-hemijskih elemenata kvaliteta i hidromorfoloških elemenata kvaliteta. Od obaveznig bioloških elementata kvaliteta koji se ispituju da bi se utvrdio ekološki status/potencijal vodnih tela ove godine analiziran je samo fitoplankton.
Fitoplankton predstavlјa važan biološki element kvaliteta u stajaćim vodama (jezerima, akumulacijama), kao i u velikim nizijskim rekama (potamon). Fitoplankton direktno reaguje na nivo nutrijenata u vodi kroz promene u svom sastavu i biomasi i važan je indikator zagađenja nutrijentima.
Uzorkovanje površinskih voda rađeno je na osam lokacija , koje obuhvataju kako reke, tako i kanale na teritoriji opštine Obrenovac. Prilikom odabira lokacija, vodilo se računa o tkz. „strateškim“ lokacijama, kao što su kanali pored crpnih stanica, kupalište, blizina fekalnih stanica...( reka Sava pored pontona, kanal kod crpne stanice Zabran, kanal Kupinac kod TC 1, kanal Kupinac kod fekalne stanice u Dudovima, kanal Mladost, kanal kod crpne stanice Vić bara na Zabrežju i kupalište Perilo na Savi) .
Na svim lokacijama uzimani su uzorci zbog analiza fitoplanktona (6 puta u periodu od aprila do novembra),
Zbog visokog nivoa podzemnih voda, na teritoriji opštine Obrenovac napravlјen je razgranat sistem kanala za odvodnjavanje. Sa aspekta zaštite životne sredine, vrlo je interesantan uticaj kanalske mreže, jer oni (kanali), kao i tzv. mrtvaje (napuštena rečna korita) i jezera, trpe najveće zagađenje ,te je zbog toga i kvalitet vode koju oni odvode predmet ovog monitoringa. I reke i kanali i mrtvaje opterćeni su velikom količinom komunalnog otpada, te svuda gde voda ne otiče ili sporo otiče, preti opasnost od eutrofikacije. Na celoj teritoriji obrenovačke opštine fekalne vode se upuštaju u vodotoke bez ikakvog predhodnog tretmana, bilo da se radi o krupnim izlivima kao što je glavni fekalni kolektor, ili o otpadnim vodama sa farmi i malih seoskih (polјoprivrednih) gazdinstava. Kvalitet vode iz postojećih kanala važno je pratiti i zbog toga što je pokrivenost kanalizacionom mrežom na teritoriji Obrenovca relativno mala, tj. postoji veliki broj sanitarnih i još važnije – nesanitarinh septičkih jama i sengrupa, te kanalska voda komunicira i sa ovim zagađenjem. Ukupna dužina kanalske mreže na teritoriji Obrenovca je oko 460 km. Inače, za razliku od kanalizacije upotreblјenih voda (fekalne kanalizacije) koja je centralizovana i ima samo jedan ispust (glavni kolektor) preko koga se sva otpadna voda ispušta u Kolubaru, atmosferska (kišna) kanalizacija je decentralizovana i ima 16 ispusta, čiji su prijemnici otvoreni kanali.
Kroz staro korito Tamnave u samom Obrenovcu prokopan je kanal Tamnava, koji prikuplјa atmosferske i višak podzemnih voda, a preko crpne stanice Zabreške livade uliva se u Kolubaru. CS „Zabreške livade“ jedno je od mesta uzorkovanja kanalske vode, u okviru ovog monitoringa.
Monitoringom je obuhvaćen i kanal „Mladost“, koji odvodi vodu sa istoimene farme goveda. Voda iz kanala Kupinac se za potrebe ovog monitoringa uzorkuje na dva mesta: na početku zacevlјenja u naselјu Dudovi i kod TC1.
Jedno od mesta uzorkovanja je i kanalska voda kod CS „Vić bare“, koje ima poseban značaj jer se nalazi u blizini izvorišta vodosnabdevanja „Vić bare“, gde se iz aluvijona Save crpi podzemna voda, preko 30 cevastih (bušenih) i po jednog Reni i Prosjag bunara. Drugo izvorište vodosnabdevanja Obrenovca nalazi se u Bariču i na njemu se zahvata površinska voda iz vodotoka Save, što, takođe, dodatno opravdava sprovođenje monitoringa kvaliteta vode reke Save.
Bez obzira na rezultate ovog ili nekih budućih, širih monitoringa faktora životne sredine, svakako je neophodno izgraditi postrojenje za prečišćavanje otpadnih voda Obrenovca i takvo postrojenje je već planirano i projektovano.
Uzorkovanje površinskih voda obavlјeno je u skladu sa grupom propisa i smernica za
uzimanje uzoraka SRPS EN ISO 5667 koje obuhvataju izradu programa, postupke za uzimanjeuzoraka, zaštitu i rukovanje uzorcima vode. Transportovanje uzoraka je obavlјeno u kratkom vremenskom intervalu i u roku od 24 sata od samog uzorkovanja pristupilo se njihovoj obradi u laboratoriji.
Zaklјučak i preporuke
Na osnovu ispitivanja fitoplanktona reka Sava je imala dobar i bolјi ekološki
potencijal, dok je reka Kolubara imala umeren ekološki potencijal.
Rezultati biomonitoringa kanala na teritoriji Obrenovca su pokazali da kanal Mladost ima najlošiji status, zatim slede Kanal Kupinac na početku zacevlјenja, naselјe Dudovi, Zabreške livade i Tamnava – Crpna stanica na putu za Zabran, Kanal Kupinac kod TC1 i Crpna stanica „Vić bare“ – Perilo.
Poređenjem rezultata ispitivanja u 2018. godini sa rezultatima iz 2017. godine zapaža se značajno povećanje prosečne abundance fitoplanktona i hlorofila-a u kanalima Zabreške
livade i Tamnava – Crpna stanica na putu za Zabran i kanalu Mladost, dok se degradacija u kvalitetu voda ogleda i na osnovu povećanja sadržaja amonijaka, koji je pored ova dva pomenuta kanala zabeležen i u kanalu Kupinac na obe tačke uzorkovanja. Nedostatak kiseonika u letnjim mesecima je posebno alarmantan za kanale: Zabreške livade i Tamnava – Crpna stanica na putu za Zabran i Kupinac na obe tačke uzorkovanja.
Kanal Mladost je posebno rizičan jer su u njemu u letnjem periodu dominantne
potencijalno toksične cijanobakterije Plankthotrix agardhii i Dolichospermum flos-aquae
(>100000 ćel/ml) koje produkuju cijanotoksine (mikrocistine i anatoksin-a). Gajene bilјke koje se navodnjavaju vodom kontaminiranom mikrocistinima pored toga što trpe promene na rast i razvoj, akumuliraju toksine i predstavlјaju potencijalni rizik da se toksini prenesu na lјude putem ishrane. Neophodno je da se ovaj kanal prati i na prisustvo cijanotoksina, prvenstveno u letnjem periodu.
Monitoring je suštinska komponenta upravlјanja vodenim ekosistemina. Stalni nadzor i staranje o održanju povolјnog stanja kvaliteta vode uslov je za formiranje uspešnog sistema upravlјanja vodama i planiranje podsticajnih mera kojima se sprečava razvoj procesa eutrofikacije u kanalima kao i izlivanje otpadnih voda i opasnih materija. S tim u vezi, od suštinske je važnosti dobro planiranje monitoring programa, odabir pokazatelјa kvaliteta vode, izbor lokacija i učestalost ispitivanja.
Uporedo sa fizičko-hemijskim i biološkim ispitivanjima veoma je važno i pratiti
mikrobiološki kvalitet vode.
Za očuvanje kvaliteta vode kanala, nameće se zaklјučak o neophodnosti prečišćavanja
kanalizacionih otpadnih voda, naročito kada se ima u vidu da su procesi koji doprinose degradaciji kvaliteta vode velikim delom direktna posledica antropogenih uticaja.
Dobar kvalitet voda u kanalima obezebeđuje i sigurnije izvorište za vodosnabdevanje
Obrenovca, gde se prvenstveno misli na izvorište „Vić bare“, gde se iz aluvijona Save
crpi podzemna voda, a nalazi se u blizini kanala kod CS „Vić bare“
Neophodno je redovno čistiti i održavati kanalsku mrežu, kao i crpne stanice, kako bi
protočnost kanalske mreže bila nesmetana, a samim tim i retenciono vreme vode u
kanalima kraće, što je važno za ublažavanje procesa eutrofikaciji u ovim vodenim
ekosistemima.
Neophodno je redovno čistiti i održavati kanalsku mrežu, kao i crpne stanice, kako bi protočnost kanalske mreže bila nesmetana, a samim tim i retenciono vreme vode u kanalima kraće, što je važno za ublažavanje procesa eutrofikaciji u ovim vodenim ekosistemima.
Rezultati ispitivanja biće dostupni početkom novembra, kada će se održati i prezentacija o Statusu površinskih voda na teritoriji opštine Obrenovac.
