Projekat “Istraživanje faune gmizavaca i vodozemaca na prostoru Spomenika prirode „Obrenovački Zabran“
U skladu sa Godišnjim programom upravljanja zaštićenim područjem „Obrenovački Zabran“ za 2022. godinu, na koji je dobijena saglasnost od strane Sekretarijata za zaštitu životne sredine grada Beograda, počela je realizacija Projekta “Istraživanje faune gmizavaca i vodozemaca na prostoru Spomenika prirode „Obrenovački Zabran“- Utvrđivanje prisutnosti i brojnosti klase AMPHIBIA(žabe) и klase REPTILIA ( gušteri i zmije ) u ZP„Obrenovački Zabran“.
Rukovodilac ovog Projekta je dr Ana Paunović, muzejski savetnik herpetolog u Prirodnjačkom muzejuu Beogradu.
Cilj Projekta je rad na fauni vodozemaca i gmizavaca u Obrenovačkom zabranu radi dobijanja podataka i znanja o prisutnim vrstama i njihovim potrebama za opstanak, što bi predstavljalo očuvanje i unapređenje kvaliteta i karakteristika prirodnog dobra.
Većina vrsta ima izraženo zavičajno ponašanje, što znači da se adultne jedinke u sezoni reprodukcije vraćaju na mesto na kome su se izlegle. Ako se nekim slučajem naruši stanište većina jedinki prestaje da se reprodukuje, čime je ugrožen opstanak čitave populacije.
Po važećim propisima, osim zelembaća i zidnog guštera, sve ostale vrste vodozemaca i gmizavaca nalaze se na prilogu I i II, Pravilnika o zaštiti strogo zaštićenih i zaštićenih divljih vrsta biljaka, životinja i gljiva
Kao što im ime govori, vodozemci su životom usko vezani uz kopnena i vodena staništa. Gotovo sve vrste vodozemaca zavisne su od vlažnim uslova u okolini, a mnogima su vodena staništa neophodna za razmnožavanje.
Predstavnici vodozemaca su žabe, daždevnjaci i mrmoljci.
Za razliku od vodozemaca, gmizavci su se u potpunosti prilagodili kopnenom načinu života.. Naziv gmizavci su dobili po načinu kretanja
Gmizavcima pripadaju zmije, gušteri i kornjače. Hladnokrvne su životinje, nemaju stalnu temperaturu tela, a sunčanjem nadoknađuju izgubljenu toplotu. Ako predugo ostanu na suncu ne mogu da regulišu telesnu temperaturu i uginu od toplotnog udara.
Telo gmizavaca prekriveno je rožnatim ljuskama koje predstavljaju zaštitu od gubitka vode, ali i od mehaničkih ozleda i infekcija. Kako im ljuskavi pokrov ograničava rast, gmizavci se nekoliko puta godišnje odbacuju spoljašnji sloj kože što nazivamo presvlačenjem.
Iako su temperatire još uvek niske za neku značajniju aktivnost gmizavaca I vodozemaca, na ovom prvom terenu koji je više predstavljao pripremnu aktivnost u smislu upoznavanja terena I staništa, zabeleženoje pet vrsta I to tri vrste gmizavaca i dve vrste vodozemaca (jedna vrsta zmije, jedna vrsta guštera, dve vrste žaba I jedna vrsta kornjača)
Natrix natrix-zmija Belouška
Karakteristična po polumesečastim tamno obrubljenim svetlim mrljama iza glave tkz “uškama” po kojima je i dobila naziv, dužine do 120cm. Parenje počinje u aprilu, nakon hibernacije, kada se može naići na velike grupe jedinki, tkz klupkau aprilu.
Aktivna je uglavnom danju, često u zoru i u sumrak. Zadržava se uglavnom u blizini stajaćih ili sporo tekućih voda. Odlična je plivačica. Hrani se raznim vodozemcima poput žaba, ribama, ponekad malim sisarima. Dobar je plivač te može loviti u vodi.
.Belouška je neotrovna i bezopasna zmija koja vrlo retko grize čak i u samoodbrani. Kada se nađe u opasnosti pretvara se da je mrtva, izvrne se na leđa i pritom ispušta kloakalni sadržaj neprijatnog mirisa, raširi čeljusti i izbaci jezik.
Rana dalmatina – Šumska smeđa žaba
Žaba srednje veličine koja naraste do 9cm. Smeđkaste je boje, preko oka ima tamnu prugu. Aktivna je uglavnom noću, dok se danju skriva ispod srušenog drveća i na sličnim vlažnim skrovištima.
Nastanjuje otvorena mesta , livade i svelte listopadne šume. Polaže jaja u velikim kuglastim skupovima pričvršćenim na vegetaciju, uglavnom u stajaće vode.
Pari se već u februaru- martu. Punoglavci se hrane algama i ostacima biljaka, dok se odrasle jedinke hrane raznim insektima.
Šumska žaba ima izrazito duge noge u odnosu na telo, zbog čega može skočiti I na udaljenost od 2m.
Podarcis muralis –Zidni gušter
Široko rasprostranjena vrsta. Mali je i bezopasan, a raste do 20 cm u dužinu. Uglavnom su braonkasto-sivi, Neki primerci mogu imati nepravilne šare sa tačkama na bokovima. U doba parenja, mužjacima se grlo i trbuh boje u narandžasto.
Zidni gušteri najviše vole kamenito okruženje, a odlično se snalaze i u ljudskim naseljima. Kriju se među kamenjem, u procepima stena, pukotinama i fugama zidova, među ruševinama i na drugim mestima koja su za to pogodna. Zahvaljujući oštrim kandžicama, mogu se peti i uz uspravne površine, samo ako su dovoljno hrapave da se za njih mogu zakačiti.
Dnevna je vrsta, hrani se sitnim insektima i paucima,. Spava zimski san od početka novembra do polovine februara. Pari se tokom marta i početkom aprila.
Glavni prirodni neprijatelji su mu: ptice, zmije, mačke i lasice.
U slučaju nužde, može da odbaci rep i tako zavara grabljivca. Ova pojava se zove autotomija ili samoosakaćivanje. Novi rep mu izraste kroz neko vreme.
Emys orbicularis- Barska kornjača
Dugovečne, zdepasto i kratko telo,naraste do 30cm, karakteristika je da imaju koštani oklop, uvlače se u oklop i tako se skrivaju od neprijatelja. Oklop je srastao sa kičmom. Oklop ne okoštava odmah, kod mladih kornjača oklop je prilično mekan i savitljiv.
Barska kornjača voli da se sunča pored bara, kanala, jezera, retko kad se udaljavaju od svog prebivališta, međutim noću kad se hrane one znaju da se veoma udalje.
Slične su. Šumska ima kao jednu kandžu na vrhu repa koju grčka nema i ndrepna ploča je kod šumske podeljena dok je kod grčke celovita.
U prirodi mogu živeti do 30 godina. Ako su u zarobljeništvu i dobro se vodi briga o njima mogu da žive i do 70 godina, kao i ljudi. Pretežno su biljojedi, mada se hrane i gljivama i sitnijim životinjama. Nemaju zube ali imaju nešto kao nalik na ptičji kljun, ta vilica je oštra, može da uštine. Imaju oštre kandže na ekstremitetima.